Καλλιτεχνική δουλειά σε εφηφική ηλικία (1970-1978)

Το 1969, σε ηλικία 14 ετών, ο Παντελής Σαμπαλιώτης βρίσκεται στο δρόμο ως μαθητευόμενος στην ζωγραφική εικόνων σε εκκλησίες. Δοκιμάζοντας το χέρι του σε παραδοσιακές τεχνικές όπως τέμπερα, επεξεργασία χρυσού φύλλου, τοιχογραφία και εγκαυστική. Η μαθητεία του τελείωσε σε ηλικία 16 ετών. Αλλά ήδη στις πρώτες του εργασίες συγκρούεται με τους πελάτες του, οι ιδιότυπες ερμηνείες του για τους αγίους αντιμετωπίσθηκαν με ελάχιστο ενθουσιασμό μεταξύ των ιερέων. Έτσι οι προοπτικές του νεαρού άντρα για καριέρα είναι περιορισμένες, κάτι που όμως δεν τον απογοήτευση επειδή βλέπει έτσι και αλλιώς τον δρόμο του αλλού. Τώρα έχει εργαλεία και γνώσεις, τι μπορεί να χρησιμοποιήσει για τον εαυτό του στο εξής. Αρχίζει να εργάζεται στα δικά του θέματα με τέμπερα, λαδομπογιές και καμβά. Λίγα από τα πρώτα ελεύθερα έργα του ασχολούνται ακόμη με απεικονίσεις του Χριστού ή των αγγέλων. Μόνο τα φτερά σε πολλές μορφές θα τον συνοδεύσουν ως ουσιώδες στοιχείο στο έργο του στην πάροδο των ετών. Μέχρι και τον Ουράνιο Ποδηλάτη, τον φτερωτό ποδηλάτη, ο οποίος θα γίνει οικόσημο της Καρδίτσας, της πατρίδας του, το 2020.

Ο 16χρονος ανακαλύπτει τους Σουρεαλιστές. Είναι η εποχή της κυβέρνησης της στρατιωτικής κυβέρνησης (χούντα) από το 1967 και των περιορισμών και των απαγορεύσεών της. Αναλαβει την γνώση του από απαγορευμένα βιβλία.  Εάν πολλοί από τους παλαιότερους διανοούμενους και πολλούς καλλιτέχνες έχουν μεταναστεύσει για να ζήσουν και να βρουν την ελευθερία τους σε άλλες πόλεις της Ευρώπης, ο Σαμπαλιώτης είναι έτοιμος να πολεμήσει για αυτό στην πατρίδα. Συνεργάζεται με συναδέλφους του – που δεν θέλουν να σιωπήσουν. Διοργανώνονται εκδηλώσεις διαμαρτυρίας. Η μεγαλύτερη είναι ο «Μυστικός δείπνος χωρικών» το 1971 στο Θέατρο της Καρδίτσας. Ένα Happening, θα λέγαμε σήμερα, με ένα έργο γραμμένο από τον ίδιο, με ποιήματα, με εικόνες, ένα εργαστήριο πειραματικής τέχνης. Υπάρχουν αναγνώσεις, με κείμενα από βιβλία απαγορευμένα από την τότε κυβέρνηση.

Στη συνέχεια, η Καρδίτσα γρήγορα γίνεται πολύ στενή για τον 17χρονο. θέλει να προχωρήσει περαιτέρω, να γνωρίσει και να μάθει περισσότερα! Ο επόμενος σταθμός του είναι 1971 η Αθήνα, όπου ίδρυσε τη γκαλερί «Διαμαρτυρία» με άλλους ομοϊδεάτες καλλιτέχνες, με νέους ποιητές, συγγραφείς και ανθρώπους του θεάτρου ένα χρόνο αργότερα, το 1972. Εκδηλώσεις και αναγνώσεις πραγματοποιούνται στη γκαλερί εκδίδονται άρθρα και βιβλία. Διαμαρτυρία κατά της λογοκρισίας του Τύπου και της ελευθερίας του λόγου, έκκληση για μια αυτοπροσδιόριστη έκφραση και ζωή.

Πρεπι όμως να κερδήσσει και χρήματα και ξεκινά από ένα μικρό διαφημιστικό γραφείο, όπου θα εργαστεί για περίπου δύο χρόνια σε υπερμεγέθη – εκείνη τη στιγμή ακόμα ζωγραφισμένη στο χέρι – διαφημιστικές αφίσες κινηματογράφου, καθώς και γραμματοσειρές που θα τον κρατήσουν απασχολημένο σε διάφορες μορφές μέχρι τον θάνατό του.

Θα ακολουθήσει το σχέδιο ανακοίνωσης του 1973, είναι πλέον στρατεύσημης ηλικίας, πρέπει να παρουσιαστεί. Διαφορετικά τον αναμένουν σοβαρές συνέπειες. Όπως αναμενόταν, θα μεταφερθεί απευθείας στον Έβρο, τον παραμεθόριο ποταμό προς την Τουρκία στα βορειοανατολικά της χώρας.  Εκεί αναμένεται ανά πάσα στιγμή μια κλιμάκωση της επί του παρόντος εξαιρετικά τεταμένης πολιτικής κατάστασης. Την ίδια χρονιά, στις αρχές Νοεμβρίου, σημειώθηκε φοιτητική εξέγερση στο Πολυτεχνείο Αθηνών, η οποία καταπνίχθηκε αιματηρά. Η ανάκληση προαναγγέλλει το τέλος της χούντας, η οποία θα λήξει τελικά το καλοκαίρι του 1974. Ο νεαρός καλλιτέχνης εκμεταλλεύτηκε αμέσως την ευκαιρία και τον ίδιο χρόνο, παρά τη στρατιωτική του θητεία – που διήρκεσε μέχρι το 1976 – παρουσίασε την έκθεση: «Η καθημερινή ζωή των ονείρων». Τίτλος της πρώτης μεγάλης ατομικής του έκθεσης στο πειραματικό θέατρο του Πιάλδη στην Αθήνα. Είναι μόλις 19 ετών.

Τα έργα του Παντελή Σαμπαλιώτη στην αυγοτέμπερα και το λάδι εξακολουθούν να καθορίζονται από τον σουρεαλισμό. Έτσι ασκεί κυρίως ρεαλισμό, στον οποίο εφαρμόζει τα δικά του θέματα για μικρό χρονικό διάστημα (1975-78). Εικόνες που αποτυπώνουν την αγροτική ζωή στο χωριό του, είναι όμως κάτι περισσότερο από αυτό που θα αποκαλούσαμε «ρομαντικό». Τα άλογα συχνά απεικονίζονται, μηπως επειδη η Θεσσαλία θεωρήθηκε κάποτε η πατρίδα των καλύτερων αλόγων, στην μακραίωνη ιστορία της.  Επομένως, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία τα μυθικά πλάσματα οι Κένταυροι, μισοί άλογα και μισοί άνθρωποι, ζούσαν επίσης εδώ. Ένας μύθος που ο καλλιτέχνης με τον δικό του τρόπο στις ζωγραφιές του στις αρχές της δεκαετίας του ’80, θα τους εμφυσήσει ζωή εκ νέου.

Ο καλλιτέχνης παρατηρεί τώρα με μεγαλύτερη ακρίβεια, πιο έντονα. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου δημιούργησε πολλά πορτρέτα: σχέδια, τέμπερα, λάδια και παστέλ. Ο Σαμπαλιώτης πειραματίστηκε ξανά και ξανά στα χρόνια μέχρι το 1979, αλλάζοντας στυλ, από ρεαλιστική σε αφελή ζωγραφική, από σουρεαλισμό σε γεωμετρική τέχνη. Μιμείται, αντιγράφει, συνθέτει. Στο μεταξύ υπάρχουν έργα που φέρουν σαφώς την υπογραφή του. Κορίτσια, αιθέρια, μυστικιστικά όντα από έναν άλλο κόσμο. Το μπλε άλογο στο κενό πάνω σε μονόχρωμο φόντο. Βρίσκει θέματα που θα καθορίσουν τα έργα του για πολλά χρόνια: άλογα, γυναικεία σώματα, θάλασσα, φτερά, βάρκες, πόρτες που ανοίγουν σε άπιαστες διαστάσεις.

Το 1976, τελικά απαλλαγμένος από τη στρατιωτική θητεία, ο Σαμπαλιώτης ίδρυσε την πρώτη ιδιωτική σχολή ζωγραφικής στη Θεσσαλία, στις Σοφάδες, όχι μακριά από την Καρδίτσα. Διοργάνωσε μια ακόμη έκθεση στην Καστέλλα (1977) και μία στο Βόλο (1978). Στη συνέχεια γυρίζει την πλάτη του στην Ελλάδα για να ανακαλύψει τελικά τον κόσμο. Για να δει από κοντά επιτέλους τα πρωτότυπα έργα των μεγάλων καλλιτεχνών του Picasso, του Max Ernst και του Gustav Klimt στα μουσεία της Ευρώπης!